اهميت مشورت

جايگاه مشاوره درآئين قشنگ اسلام به خوبي برجسته شده است ويكي ازشعارهاي مهم زندگي كه بايستي تبديل به شعورشود شعارمشورت قبل ازتصميم است ،ژاپني ها هم براي اين مقوله فوق العاده ارزش قائل هستند،پدرصنعت ژاپن يكي ازرموزموفقيت ژاپني ها را استفاده ازخردهمگاني مي داندودرتصمصم سازيهاآن رامقدس مي شمارند. برخي ازافراد واقعا مشورت قبل ازتصميم را به خوبي رعايت مي كنندونتايج خوب آن راهم مي بينند.

افلاطون مي گويد:

اگرقبل ازانجام هركاري باانگشت به پيشاني خودبزني ،مجبورنخواهي شدبعدازانجام كاربامشت برفرق خودبكوبي.

پيامبربزرگواراسلام(ص) مي فرمايد :"اذهممت بامرفتدبرعاقبته"

هنگامي كه تصميم به انجام كاري داري به عاقبت آن فكركن.

مولوي هم چه زيبابيان كرده است:

ازپس هرگريه آخرخنده ايست مردآخربين مبارك بنده ايست

نكات اين نوشتار:

مشورت قبل ازتصميم-پرهيزازعجله درتصميم-عاقبت انديشي-احترام به نظرصاحبنظران وكارشناسان درهرتصميم-اهميت نتيجه مشورت درتصميم-

جامعه وخانواده هاي ما ضرورت دارد به اهميت مشورت بيشترواقف گردند ومراجعه به مشاوروروانشناس رابيشتربپذيرند وآن راباورداشته باشند.

مشورت كنيدتا بهترتصميم بگيريد وبهترتصميم بگيريد تا اززندگي لذت
بيشتري ببريد.مشورت؛ کلید موفقیت در زندگى

مى دانیم که همه جوانان براى رسیدن به موفقیت، به طور خستگى ناپذیرى تلاش مى کنند؛ اما اغلب به آنچه که در آرزویش هستند، دست نمى یابند. آیا مسیر را اشتباه انتخاب کرده اند؟ هدف و مقصود مشخص و روشنى نداشته اند؟ به تواناییها و امکانات خود بى توجه بوده اند؟ آیا معیارهاى نادرستى برگزیده اند؟

شاید همه اینها در عدم موفقیت جوانان تأثیر داشته باشند؛ اما یکى از عواملى که بیشتر شکست ها و ناکامیها از آن ناشى مى شود: «استبداد به رأى» و «خودمحورى» و «مشورت نکردن با دیگران» در مسائل مهم زندگى است. انسان در همه دوره هاى زندگى اش وقتى با مشکل مواجه مى شود یا بر سر دو راهى قرار مى گیرد، سخت به یارى دیگران، و رأى و نظر آنها نیازمند است. بدون استفاده از تجارب دیگران، پیمودن مسیر زندگى و گذر از گردنه هاى آن سخت و دشوار است.

پیشرفت علم و تکنولوژى، اکتشافات و اختراعات و نظریه پردازى در زمینه هاى مختلف، محصول هم اندیشى و تعامل و بهره گیرى از ایده ها و تجربه هاى دیگران است. اگر بنا بود هر فردى فقط به خود متکى باشد و هیچ گاه از نظرات، پیشنهادها و تجارب دیگران بهره نگیرد، مطمئنا بشر در مراحل اولیه و سطح بسیار ساده و ابتدایى به سر مى برد. دستیابى به تجارب دیگران و استفاده از نظرات سازنده آنان از طریق مطالعه آثار، زندگى و الگوهاى رفتارى، طرح سؤال و مشورت و نظرخواهى امکان پذیر است.

مقاله حاضر با هدف بررسى نقش مشورت در موفقیت جوانان نگارش یافته است و نگارنده بر اساس آموزه هاى دینى در باب مشورت و نیز دیدگاه روان شناسان در این باره، در پى پاسخگوئى به این دو سؤال است که:

1. مشورت چه نقشى در موفقیت جوانان دارد؟

2. با چه کسانى، چگونه و در چه زمینه هایى مشورت کنیم؟

تعریف و اهمیت مشورت

«مشورت» و «مشاوره» از یک ریشه و به معناى مراجعه به افراد آگاه و مطلع براى راه یابى به حل مسئله و بهره گیرى از تجارب و آگاهى دیگران است.

نقش مشورت در زندگى، نقشى اساسى است. تحقیقات تجربى نشان مى دهد که مشورت اگر مهم ترین نقش را در پیشرفت و استفاده بهینه از زندگى نداشه باشد، دست کم مى تواند یکى از بهترین نقشها را ایفا کند. مشورت به معناى عام و گسترده جریانى است که در همه اعصار براى همه افراد، مطرح بوده، اما در عصر ما با دامنه وسیع ترى مطرح است؛ زیرا تکنولوژى جدید، انسان را با دشواریها و بن بست هاى متعددى رو به رو نموده است. در دنیاى امروز، زندگى بدون مشورت و مشارکت و هم فکرى با دیگران، امکان پذیر نیست. یک مثل چینى مى گوید: «اگر مى خواهى کارى را به درستى انجام دهى، با سه تن از سالخوردگان مشورت کن.» در فرهنگ و ادبیات فارسى نیز آمده است: «آن که بیشتر مشورت مى کند کمتر دچار اشتباه مى شود.» و به قول امریکاییها: «دو فکر، از یک فکر بهتر است».

اهتمام قرآن به مشورت

مشورت، ریشه قرآنى دارد. خداوند خطاب به رسول گرامى (صلى الله علیه و آله) مى فرماید: «در انجام دادن امور با مؤمنان مشورت و تبادل نظر کن.» نیز در وصف بندگان شایسته خود مى فرماید: «بندگان شایسته، کارشان شور و مشورت کردن است.» از مهم ترین کارهاى پیامبران، هدایت و ارشاد مردم بود. پیامبران در سایه مشورت با دیگران، سعى مى کردند مشکلات آنان را برطرف کنند، اصلاً در معنا و مفهوم دین مشورت و ارشاد، نهفته است.

مشورت در سیره معصومان (علیهم السلام)

پیامبر (صلى الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) علاوه بر این که خود مشاور مردم بودند و پیوسته به راهنمایى مردم مى پرداختند، با دیگران نیز مشورت مى کردند؛ مانند آن که در بدر، پیامبر (صلى الله علیه و آله) این مسئله را که مسلمانان بجنگند یا نه، به مشورت گذاشت و بعد از آن که رأى اکثریت مبنى بر جنگیدن اعلام شد، تصمیم بر جنگ گرفت.

همچنین در مورد محل استقرار لشکر، نظر صاحب ابن منظر پذیرفته شد که مى گفت: «گرچه این محل به دشمن نزدیک است؛ ولى در کنار آب است» و یا در جنگ خندق به منظور محافظت از شهر، نظر سلمان مبنى بر حفر خندق در اطراف مدینه پذیرفته شد و پیامبر (صلى الله علیه و آله) دستور فرمود تا در اطراف مدینه، خندقى حفر کنند.

نظایر اینها بسیار است که رسول خدا و ائمه اطهار (علیهم السلام) در کارها با اصحابشان مشورت مى کردند و امام رضا (علیه السلام) درباره سیره رسول خدا فرمود: رسول خدا پیوسته با اصحابش در کار مشورت مى کرد سپس بر انجام دادن آن تصمیم مى گرفت.» نیز آن حضرت از پدر بزرگوارش حضرت موسى بن جعفر (علیه السلام) یاد مى کند که وى مى فرماید: «با این که دانش و آگاهى دیگران قابل مقایسه با دانش پدرم نبود، بسیار رخ مى داد که با خدمتکار خانه به مشورت مى پرداخت و در پاسخ این سؤال که: آیا با چنین فردى، مشورت مى کنید؟! مى فرمود: چه بسا خدا بر زبان او درى را بگشاید.»

شایان توجه است که پیامبر (صلى الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) خود، نیاز به مشورت با دیگران نداشته اند و مشورت آنها با دیگران به منظور احترام و شخصیت دادن به مردم و رشد فکرى آنان بوده است تا به مشورت، عادت کنند و بدانند که مشورت با دیگران، عیب نیست و به شخصیت کسى لطمه وارد نمى آورد.

چرا مشورت مى کنیم؟

جوانان و نوجوانان دوست دارند احساس کنند که افراد مستقل و آزادى هستند. آنها کوشش مى کنند که خودشان بتوانند از عهده حل مسائل برآیند، لذا کوشش هایى را که از سوى والدین و معلمان براى کمک به آنها در انتخاب راه آینده ارائه مى شود، نمى پذیرند. حس غرور و استقلال طلبى در جوانان و نوجوانان، آنها را وادار مى کند که خود به تنهایى تصمیم بگیرند. شکست و ناکامى جوانان و نوجوانان نیز اغلب در همین مسئله نهفته است.

فواید مشورت

انسان، هر اندازه با تجربه و اهل دانش باشد، از مشورت با دیگران بى نیاز نیست. على (علیه السلام) فرمود: «خردمند، از مشورت دیگران بى نیاز نیست.» بدیهى است که همه انسانها از نظر بهره هوشى، در یک سطح نیستند. حتى آنهایى که از بهره هوشى بالایى نیز برخوردارند، نسبت به افراد دیگر و در تشخیص راه درست زندگى، عاجز و ناتوانند.

نکته مهم و قابل توجه این که هر کسى موضوعات و مسائل را از زاویه خاص خودش مورد بررسى قرار مى دهد و این دیگران هستند که مسائل را از ابعاد مختلف و گوناگون تجزیه تحلیل نموده و با شور و مشورت، مسئله را از همه ابعاد، مورد بررسى قرار مى دهند. از این رو، عاقل ترین افراد، کسانى هستند که در مشورت، بیش از دیگران اهتمام مى ورزند. در مشورت، منافع بسیارى نهفته است که اگر به صورت درست و منطقى از آن استفاده شود، از بروز بسیارى مشکلات، پیشگیرى خواهد شد.

1. مشورت و بهره گیرى از عقل و خرد دیگران

شعاع فکر و اندیشه دیگران راه آدمى را روشن مى سازد و این روشنایى زمینه ساز خیر و سعادت انسان در زندگى فردى و اجتماعى مى گردد. على (علیه السلام) مى فرماید: «چراغ راه زندگى را از پرتو نور کلمات و راهنماییهاى دیگران بیفروزید.» در فراز دیگرى از کلمات ایشان آمده است: «کسى که با دیگران مشورت کند، از خرد و تجارب آنها بهره مند شده، مى تواند تصمیم درست ترى اتخاذ کند.»

2. مشورت و دور اندیشى

در برخى روایات، مشورت و رایزنى با دیگران، نوعى دوراندیشى محسوب شده است. از رسول خدا (صلى الله علیه و آله) سؤال شد: «دور اندیشى چیست؟» فرمود: «مشورت با افراد صاحب نظر و اندیشمند و پیروى از آن».

معمولاً در مواقع حساس و تصمیم گیریهاى مهم - مانند انتخاب رشته تحصیلى، انتخاب همسر، شغل و برنامه کارى - جوانان به تنهایى نمى توانند تصمیم بگیرند؛ زیرا اطلاعات و تجربه اى کافى در این خصوص ندارند و اغلب تحت تأثیر احساسات و عواطف ناپایدار خود قرار مى گیرند. چه بسا ممکن است مسئله اى نزد آنها درست و منطقى به نظر آید اما در واقع، با شرایط فرهنگى و هنجارها و اصول اعتقادى وى سازگارى نداشه باشد. در این گونه موارد، مشورت و نظرخواهى از دیگران، نشانه واقع بینى و دور اندیشى فرد به حساب مى آید و مى تواند از تصمیم گیریهاى عجولانه و نسنجیده - که ریشه بسیارى از شکست ها و ازدواجهاى ناموفق در آن است - پیشگیرى کند.

3. مشورت و تقویت روحى و اعتماد به نفس

این واقعیتى است که اگر انسان در مسیر زندگى کسى را نداشته باشد که با او تبادل نظر کند، احساس تنهایى و غربت خواهد کرد و در نتیجه، نمى تواند نقش و وظایف خود را با اعتماد و اطمینان کامل انجام دهد. شاید به همین دلیل است که مشورت را نوعى پشتیبانى ذکر کرده اند: «مشورت کردن، پشتیبانى طلبیدن است.» در روایت دیگرى از رسول خدا (صلى الله علیه و آله) آمده است: «هیچ پشتیبانى مورد اعتمادتر از مشاوره نیست».

روان شناسان معتقدند که تأیید و حمایت دیگران باعث تقویت اعتماد به نفس، افزایش سطح احترام به خود و احساس کارآمدى در فرد مى شود. تجارب شخصى نیز نشان داده است که وقتى کارى را با مشورت دیگران خواسته ایم انجام دهیم، با اعتماد به نفس بیشترى، مطمئن بوده ایم که در آن کار، موفق خواهیم شد.

4. مشورت، پیش گیرى از پشتیبانى

از دیگر فواید مشورت، پیش گیرى از ندامت و پشتیبانى است. على (علیه السلام) فرمود: «کسى که مشورت مى کند، پشیمان نمى شود.» رسول خدا (صلى الله علیه و آله) نیز فرمود: «آن که مشورت نکند، پشیمان خواهد شد.» مشورت باعث مى شود انسان شناخت بهترى نسبت به موضوع و راه و رسم زندگى کسب نموده، بهترین گزینه را انتخاب کند.بنابراین مشورت همیشه مفید و ارزشمند است. در مواردى که مشورت به انتخاب درست و موفقیت آمیز منتهى شود، ارزش و اهمیت آن بر کسى پوشیده نیست، حتى اگر به خطا هم منجر شود، باز هم ارزشمند است؛ زیرا فرد به تکلیف و وظیفه خود - که مشورت و رایزنى با دیگران است - عمل نموده، لذا در نزد خدا و خلق، معذور خواهد بود. چنان که امام کاظم (علیه السلام) مى فرماید: «کسى که مشورت کند و کارى را انجام دهد اگر اثر مفید همراه داشت، مورد ستایش دیگران واقع مى شود و همه از او تعریف و تمجید مى کنند و در صورتى که با شکست مواجه شود، دیگران لااقل او را مورد سرزنش قرار نمى دهند.»؛ زیرا این تصمیم، فردى نبوده و دیگران نیز به نحوى در تصمیم گیرى وى شریک بوده اند.

هر کارى که انسان انجام مى دهد و هر تصمیمى که مى گیرد، در واقع، نوعى ساختن و تأسیس کردن است. ازدواج، تأسیس بناى خانواده است و انتخاب شغل و رشته تحصیلى، ساختن آینده. آسیب ها و بحرانهایى که در زندگى و به خصوص به جوانان امروزى رو مى آورد، عوامل تهدید کننده اى هستند که به راحتى مى توانند عشق را به کینه و نفرت، و کانون گرم خانواده را به جهنم سوزان اختلافات و درگیرى یا با تلاق تنهایى و سکوت تبدیل کنند.

ریشه بسیارى از شکست ها، طلاقها تأسفها و نارضایتى از زندگى بر مى گردد به انتخابهاى نسنجیده که بدون مشورت بزرگ ترها صورت گرفته و باید یک عمر نتیجه تلخ آن را چشید. اما با مشورت خیال انسان راحت است. رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: «مشورت، عامل آرامش بخش در برابر سرزنش ها و آسیب پذیریهاست.»

5. مشورت و موفقیت در زندگى

عوامل بسیارى چون تلاش، پشتکار، توکل به خدا، نظم و برنامه ریزى و بهره مندى از هوش و سلامت جسمى و روانى در پیشرفت و موفقیت انسان نقش دارند. اما یکى از عواملى که نمى توان نقش آن را نادیده گرفت، مشورت و استفاده از تجارب و اندوخته هاى دیگران است. طى یک بررسى که در سال 1984 م صورت پذیرفت، آشکار شد آن دسته از افرادى که در برنامه ها و تصمیم گیریهاى خود، مشورت مى کردند، بسیار سریع تر از افرادى که به مشورت اهمیت نمى دادند، پیشرفت نموده اند. در روایات نیز آمده است که مشورت با دیگران، باعث مى شود که توفیق الهى نصیب انسان گردد و در کارها موفق تر و عاقلانه تر عمل کند. رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: «کسى که مى خواهد کارى انجام دهد و در مورد آن با فرد دیندارى مشورت کند، خداوند او را به آنچه بهترین است، موفق مى دارد.»

آیا در هر کارى باید مشورت کرد؟

اهمیت و نقش و کاربردى که مشورت در موفقیت جوانان دارد، به این معنا نیست که در هر کارى و قبل از هر اقدام دیگرى باید مشورت نمود و هر آنچه که دیگران گویند، به کار بست. همان گونه که تصمیم گیرى بدون مشورت خطرناک است و ممکن است به شکست منجر شود، مشورت بیش از اندازه و انتظار این که در هر کارى دیگران ما راهنمایى کنند نیز به وابستگى و سلب اعتماد به نفس منجر خواهد شد. بنابراین، مشورت، همیشه و در هر کارى بدون آن که خود فرد درباره آن بیندیشد و تفکر کند، مطلوب و شایسته نیست. باید در تصمیم گیریهاى مهم و برنامه هاى کلان، مشورت نمود؛ اما در مسائل جزیى لزوما وظیفه نداریم که مشورت کنیم، بلکه مى توانیم با اندیشه و تفکر و اندوخته ها و تجربه هاى شخصى مان راه درست را برگزینیم.

استخاره، مشورت با خداست

بسیار اتفاق افتاده است که پس از تفکر و مشورت، باز هم در تردیدیم و توان تصمیم قاطع را در خود نمى بینیم. در این گونه موارد که حالت شک و دو دولى، انسان را عذاب مى دهد توصیه شده است که به مشورتى دیگر دست زنیم؛ ولى این بار با عقل بى نهایت یعنى خداوند، که بر نیک و بد بندگان آگاه است و خیر همگان را مى خواهد. این نوع مشورت همان چیزى است که در فرهنگ دینى «استخاره» نامیده مى شود.

بد نیست به این نکته اشاره کنیم که استخاره بى مورد و بیش از اندازه، قدرت تصمیم گیرى و اعتماد به نفس را در انسان تضعیف مى کند. افرادى که عادت کرده اند در انجام هر کارى متوسل به استخاره شوند، بدون آن که خود بیندیشند و با دیگران درباره آن کار به مشورت و تبادل نظر بپردازند، به مرور زمان، به وسواس و ناتوانى در تصمیم گیریهاى خود مبتلا خواهند شد.

تفکر، مشورت، تصمیم گیرى

قبل از آن که با دیگران مشورت کنیم، ابتدا باید خودمان درباره موضوع مورد نظر از زوایاى مختلف به تفکر بپردازیم، و با توجه به تواناییها و امکاناتى که در اختیار داریم، ابعاد مثبت و منفى هر یک از برنامه ها را فهرست کنیم. به عنوان مثال، از میان چندین رشته تحصیلى یا شغل، ابتدا باید ابعاد مثبت و منفى هر یک را با توجه به تواناییها و امکانات و شرایطمان ارزیابى نموده، آنچه را که با شرایط ما بیشتر همخوانى دارد، به عنوان بهترین گزینه و اولویت اول، در نظر بگیریم. بنابراین گام آغازین در هر تصمیم گیرى، تفکر و سعى و تلاش خود فرد است. پس از آن، نوبت مشورت با افراد خردمند و با تجربه فرا مى رسد.

با چه کسانى مشورت کنیم؟

هر کسى شایسته مشورت و نظرخواهى نیست، اگر بخواهید تجارت کنید قطعا مشورت با «دایى جان» که اطلاعاتى در این زمینه ندارد، بى نتیجه خواهد بود. از آن جا که او شما را دوست دارد و نگران بر باد رفتن سرمایه تان است، فقط جنبه هاى منفى کار را در نظر مى گیرد و قادر به راهنمایى شما نیست. بیان نقاط منفى و تأکید روى زیانهاى احتمالى، ما را نا امید و در نهایت از اصل تصمیم منصرف مى سازد؛ در حالى که یک کارشناس و یا آدم خبره مى تواند راهنماى خوبى براى ما باشد.

با چه کسانى مشورت نکنیم؟

الف - افراد غیر متخصص و بى تجربه؛ افرادى که تجربه و تخصص کافى ندارند، به هیچ وجه نمى توانند مشاور خوبى براى ما باشند.

ب. افراد غیر متدین و کسانى که اسرار ما را فاش خواهند کند؛ افرادى که از تدین و تعهد کافى برخوردار نیستند، هیچ بعید نیست که روزى اسرار ما را فاش کنند و حرمت ما را بشکنند. از این رو باید سعى کنیم از مشورت با این گونه افراد، جدا پرهیز نماییم.

ج. افراد بدبین و منفى نگر؛ مشورت با آدم بدبین بسیار خطرناک است؛ زیرا او جز سیاهى، بدبختى و شکست، چیزى نمى بیند و صرفا افکار بدبینانه خود را به شیوه نصیحت گونه به شما انتقال مى دهد و باعث ناامیدى و سرخوردگى شما مى شود. به قول ویکتور پوشه (victior Poche) «خوشبختى، شادى و نشاط، امور مسرى هستند، پس همواره سعى کن با افراد گشاده رو، خوشبخت و خوش بین، معاشرت و مشورت کنى.»

د. آدمهاى لاف زن؛ کسانى که در طول زندگى هیچ قدم مثبتى براى خویش بر نداشته اند، چگونه مى توانند در تصمیم گیریها راهنماى شما باشند و توصیه هاى مفید بکنند؟ از افرادى که پیوسته گذشته را نشخوار مى کنند و دغدغه آینده را ندارند، انتظار مشورت و راهنمایى نباید داشت.

اگر با آدمهاى «لاف زن» در مورد کارى مشورت کنى، بلافاصله مى گوید: «آرى مشکلى ندارد، من خودم چند بار این کار را کرده ام.» آن قدر مسئله را راحت و سهل الوصول جلوه مى دهد که شما را از چالشها و پیامدهاى منفى آن موضوع، غافل مى سازد، لذا بدون آمادگى اقدام به کارى مى کنید که سرانجام آن، شکست خواهد بود.

پى نوشتها:

1. سوره آل عمران (3) آیه 159.

2. سوره شورى (42) آیه 38.

3. تاریخ طبرى، ج 3، ص 956.

4. همان، ص 960.

5. وسائل الشیعه، ج 8، ص 428.

6. همان.

7. همان.

8. تحف العقول، ص 442.

9. نهج البلاغه، خطبه 104.

10. غرر الحکم، ص 442.

11. المحاسن، ص 600.

12. همان.

13. وسائل الشیعه، ج 8، ص 424.

14. تحف العقول، ص 206.

15. همان، ص 9.

16. غرر الحکم، ج 2، ص 740.

17. بحار الانوار، ج 75، ص 104.

18. نهج الفصاحه، ح 3095.

19. دونال ال و لین ام بروکس، هفت راز زنان موفق در مدیریت، ترجمه: غلامرضا صالحى.

20. مأوى، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگى رسا، اول 1381، ص 35.

   
       
 

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: